Je eigen reactie op agressie en geweld leren begrijpen en beheersen. We bekijken hoe het gedragsprofiel van invloed kan zijn op je manier van omgaan met conflicten, agressie en geweld. Verschillende modellen kunnen helpen om deze gedragskenmerken te begrijpen en je reactie in stressvolle situaties te optimaliseren.

Gedragsprofiel

In situaties van agressie en geweld is het belangrijk om snel en adequaat te reageren op de acties van een ander. Hoe je reageert is vaak afhankelijk van omgevingsfactoren, je gedragsstijl en persoonlijkheidskenmerken. 

“Meestal gaat het om een combinatie van enkele basis gedragingen binnen een gedragsprofiel, dus niet specifiek één stijl.”

DISC: 4 Basisgedragingen

Het DISC-model is een populaire methode die vier primaire gedragsstijlen beschrijft: Dominant, Invloed, Stabiel en Consciëntieus. Iedere stijl of persoonlijkheid heeft een andere benadering van conflict- en agressiebeheersing.

Dominant (doelgericht, doorzetter)
Deze zijn direct, assertief en gericht op resultaat. In een confrontatie kunnen ze geneigd zijn om snel de leiding te nemen, situaties te controleren en conflicten te confronteren. Er is weinig geduld voor omwegen en kunnen snel escaleren als ze zich bedreigd voelen.

Invloed (inspirerend, innovatief)
Ze zijn sociaal, communicatief en emotioneel expressief. Ze proberen vaak de sfeer te verzachten, maar kunnen in stressvolle situaties ook impulsief reageren, bijvoorbeeld door verbaal agressief te worden. Zijn meer gericht op harmonie dan op confrontatie.

Stabiel (sociaal, ondersteunend)
Rustig, geduldig en empathisch. In confrontaties zullen zij vaak proberen te de-escaleren en conflicten te vermijden. Deze mensen kunnen goed kalm blijven in een stressvolle situatie, maar hebben soms moeite om zichzelf fysiek te verdedigen als de situatie verhardt.

Consciëntieus (controle, zorgvuldig)
Zijn analytisch, gestructureerd en gedetailleerd. Ze proberen vaak situaties op een rationele manier aan te pakken. In agressieve situaties kunnen zij geneigd zijn tot een zorgvuldige afweging van hun opties voordat ze handelen. Ze kunnen in sommige gevallen te langzaam, terughoudend reageren wanneer snel handelen vereist is.

De Big Five: 5 Factoren van Persoonlijkheid

De Big Five, ook wel het Five Factor Model genoemd, is een van de meest gebruikte modellen in de psychologie en bevat vijf factoren:

• Openheid
• Ordentelijkheid
• Extraversie
• Verdraagzaamheid
• Emotionaliteit

Dit model biedt inzicht in hoe deze factoren jouw reacties op agressie en geweld kunnen beïnvloeden.

Emotionaliteit
Mensen met een hoge score op Emotionaliteit zijn vaak emotioneel instabiel en kunnen in zeer stressvolle situaties angstig of defensief reageren. In een agressieve situatie kunnen ze snel uit hun evenwicht raken, wat de effectiviteit van hun zelfverdediging kan ondermijnen.

Ordentelijkheid
Mensen die hoog scoren op ordentelijkheid zijn vaak zorgvuldig, georganiseerd en hebben een sterk moreel kompas. Ze kunnen in een conflict rationeel handelen en neigen er vaak naar om gewelddadige confrontaties te vermijden, maar zullen zich verdedigen als het nodig is.

HEXACO: model van 6 dimensies

Het HEXACO-model is een uitbreiding van de Big Five en bevat zes dimensies:

• Integriteit
• Emotionaliteit
• Extraversie
• Verdraagzaamheid
• Correctheid
• Openheid

Dit model geeft een dieper inzicht in hoe emoties en karakterkenmerken invloed hebben op gedragingen in stressvolle situaties.

Emotionaliteit (angst, zenuwachtig)
Heeft een grote invloed op hoe je reageert in een conflict. Mensen met een hoge score op emotionaliteit kunnen gevoeliger zijn voor stress en sneller angstig of defensief reageren in een conflict. Aan de andere kant kunnen mensen met een lage score eerder kalm blijven en rationele beslissingen nemen, zelfs in gevaarlijke situaties.

Verdraagzaamheid (flexibel)
Betreft de mate waarin iemand geneigd is tot empathie en conflictvermijding. Personen met een hoge score op verdraagzaamheid zullen vaak proberen om agressieve situaties te vermijden, terwijl degenen met een lagere score sneller in een directe confrontatie terechtkomen.

Hoe helpt dit jou?

Het begrijpen van je gedragsprofiel kan een enorm voordeel zijn in situaties van zelfverdediging en agressiehantering. Door te weten hoe jezelf of de ander waarschijnlijk zal reageren, kun je proactief werken aan het verbeteren van je vaardigheden in conflictoplossing. Daarnaast het versterken van je fysieke zelfverdediging capaciteiten.

“Als je weet welk gedragsprofiel jij hebt, kun je je bewust worden van je automatische reacties in stressvolle situaties en bewust proberen anders te reageren wanneer dat nodig is.”

Training en voorbereiding

Elk gedragsprofiel heeft zijn eigen sterke en zwakke punten. Wanneer je bijvoorbeeld een dominante persoonlijkheid hebt, kan het nuttig zijn om te leren hoe je assertief kunt zijn zonder over te gaan in agressie. Als je een stabiele persoonlijkheid hebt, kan training in fysieke zelfverdediging je helpen om te handelen als de situatie escaleert.

Lees verder over het verschil tussen zelfverdediging en vechtsport. 

De-escaleren of confronteren

Het is belangrijk om te leren wanneer je moet de-escaleren en wanneer je jezelf fysiek moet verdedigen. Persoonlijkheidskenmerken zoals vriendelijkheid kunnen je helpen te kiezen voor dialoog, terwijl een dominante persoonlijkheid je kan aanmoedigen om direct te handelen.

Zelfbewustzijn

Gedragsprofielen bieden waardevolle inzichten in hoe we reageren op agressie en geweld. Door te begrijpen welke gedragsstijlen we hebben, kunnen we onszelf beter voorbereiden op moeilijke situaties. Andersom kan je de ander ook beter begrijpen en gedrag herkennen. Of je nu kiest voor de-escalatie, een confrontatie verbaal aangaat of fysieke zelfverdediging moet toepassen. Het bewustzijn van je eigen reacties is een krachtige vaardigheid in het hanteren van agressie en het bevorderen van veiligheid met behulp van zelfverdediging, agressiehantering en geweldsbeheersing.